Vượt qua rào cản thuế quan

Trong phần đầu tiên thuộc loạt bài mới của Grant Thornton về các xu hướng quốc tế, chúng tôi phân tích tác động tổng thể của thuế quan đối với doanh nghiệp tầm trung, nơi sự sụt giảm niềm tin vào đầu năm 2025 chỉ là khởi đầu của những biến động tiếp theo. 

Theo Báo cáo Kinh doanh Quốc tế (IBR) của Grant Thornton, vào cuối năm 2024,

có 54,6% doanh nghiệp tầm trung dự định đẩy mạnh xuất khẩu và 50,3% kỳ vọng doanh thu từ thị trường quốc tế sẽ tăng trưởng. Tuy nhiên, căng thẳng thương mại leo thang trong thời gian gần đây đã dẫn đến sự sụt giảm chỉ số lạc quan lần đầu tiên trong vòng hai năm qua (giảm 2,9 điểm phần trăm, còn 72,7%). 

Thương mại toàn cầu đang tái định hình 

Làn sóng thuế quan mới hiện nay đã cho thấy tính bất ngờ và chưa từng có tiền lệ, khi OECD cảnh báo rằng chúng có thể gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến tăng trưởng toàn cầu. Những biện pháp vốn mang tính riêng lẻ ban đầu đã nhanh chóng chuyển biến thành bức tranh thương mại toàn cầu đầy bất ổn và phức tạp, nơi các diễn biến liên tục thay đổi gần như từng ngày. Và trong bối cảnh các rào cản thương mại nặng nề đang dần trở thành một phần thường nhật trong hoạt động kinh doanh, ảnh hưởng do gián đoạn từ các làn sóng thuế quan mới này đang diễn ra càng rõ rệt hơn. 

Thích ứng với những thay đổi chưa từng có tiền lệ 

Khi các cơ hội tại những thị trường xuất khẩu truyền thống tiếp tục biến động, các doanh nghiệp buộc phải đối mặt với thực tế rằng những thay đổi mới trong thương mại toàn cầu có thể làm ảnh hưởng đáng kể đến tốc độ  tăng trưởng. Giờ đây, hơn bao giờ hết, các doanh nghiệp cần có chiến lược rõ ràng hơn - tối đa hóa giá trị tại thị trường nội địa và mở rộng hoạt động trong khu vực. 

Những biến động thuế quan hiện nay được xem là chưa từng có tiền lệ chính là vì trong các cuộc khủng hoảng trước đây, khối doanh nghiệp tầm trung vẫn có thể dựa vào hoạt động kinh doanh quốc tế để duy trì tăng trưởng bất chấp sự biến động của thị trường. Thế nhưng, các hàng rào thuế quan hiện tại đang thu hẹp lựa chọn này, buộc doanh nghiệp phải đánh giá lại thị trường mục tiêu và có thể phải điều chỉnh mô hình kinh doanh. 

Lợi thế riêng của doanh nghiệp tầm trung 

Trong bối cảnh thị trường không ngừng biến động như hiện nay, những nguyên tắc cốt lõi tạo nên sức mạnh của doanh nghiệp bao gồm: sự tập trung, linh hoạt và năng lực lãnh đạo vững vàng, trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Chính những giá trị này giúp doanh nghiệp phản ứng nhanh chóng trước các thách thức mới và kịp thời điều chỉnh hướng đi cần thiết. Trên thực tế, những điều chỉnh chiến lược đã bắt đầu xuất hiện: nhiều doanh nghiệp hiện đang thu hẹp phạm vi, tập trung vào một số thị trường tiềm năng nhất - tỷ lệ các doanh nghiệp hướng tới xuất khẩu sang nhiều quốc gia đã giảm 3,7 điểm phần trăm, còn 47,8%.

Cách tiếp cận có trọng tâm này không chỉ giúp tối ưu hóa việc phân bổ nguồn lực mà còn nâng cao khả năng thích ứng với những biến động phức tạp do chính sách thuế quan gây ra. 

Góc nhìn từ Việt Nam: Doanh nghiệp tầm trung đang thích nghi ra sao?  

Các doanh nghiệp tầm trung tại Việt Nam đang bắt đầu cảm nhận rõ áp lực gia tăng từ các rào cản thương mại. Theo dữ liệu mới nhất từ báo cáo IBR, mức độ lạc quan của các lãnh đạo doanh nghiệp đã giảm đáng kể - chỉ còn 79% kỳ vọng tích cực cho năm tới, so với mức 88% ghi nhận trong lần khảo sát trước đó. Xu hướng mở rộng ra thị trường quốc tế cũng đang chững lại rõ rệt. Đặc biệt, kỳ vọng xuất khẩu đã giảm mạnh từ 76% xuống còn 60%, trong bối cảnh Mỹ vừa công bố mức thuế 46% đối với hàng hóa từ Việt Nam, mặc dù tạm hoãn trong vòng 90 ngày, khiến bức tranh thương mại thêm phần phức tạp. 

Không chỉ gặp thách thức tại thị trường Mỹ, các doanh nghiệp còn phải đối mặt với khó khăn gia tăng tại nhiều thị trường xuất khẩu lớn khác như Trung Quốc và Liên minh Châu Âu. Trước bối cảnh đó, nhiều doanh nghiệp tầm trung tại Việt Nam đang bắt đầu xem xét lại chiến lược. Khảo sát cho thấy tỷ lệ doanh nghiệp có kế hoạch mở rộng sang các thị trường quốc tế mới đã giảm mạnh từ 71% xuống còn 54%. Điều này cho thấy nhiều doanh nghiệp lựa chọn củng cố vị thế tại các thị trường hiện tại thay vì tìm kiếm cơ hội ở những thị trường mới. Tuy nhiên, số liệu chỉ ra rằng vẫn có hơn một nửa doanh nghiệp có kế hoạch mở rộng sang nhiều thị trường nước ngoài hơn, dù trong bối cảnh kinh tế hiện nay diễn biến phức tạp. Đây là dấu hiệu đáng chú ý, cho thấy một hướng tiếp cận khác để ứng phó với những thách thức hiện tại — đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, giúp doanh nghiệp giảm thiểu rủi ro và tận dụng tốt hơn các cơ hội phát triển mới. 

Vạch hướng đi trong bối cảnh đầy biến động  

Nền kinh tế toàn cầu có thể tiếp tục chịu ảnh hưởng tiêu cực khi căng thẳng thương mại và sự bất định kéo dài. Tuy nhiên, nếu có điểm sáng nào đó, thì rất có thể sẽ đến từ khối doanh nghiệp tầm trung - nhóm doanh nghiệp được đánh giá là linh hoạt và nhạy bén nhất trong môi trường kinh doanh hiện nay. 

Việc xây dựng các kịch bản ứng phó linh hoạt sẽ giữ vai trò then chốt - và với những doanh nghiệp làm tốt điều đó, những cánh cửa cơ hội mới có thể dần hé mở. Trong một “cuộc chơi thuế quan” có “kẻ thắng, người thua”, không ít doanh nghiệp tầm trung có thể sẽ trở thành những cái tên bứt phá đầy bất ngờ. 

Để tìm hiểu thêm về kết quả khảo sát và phân tích của báo cáo toàn cầu, vui lòng xem chi tiết tại đây.